Objawy mogące świadczyć o istnieniu autyzmu w pierwszych latach życia dziecka

PIERWSZY ROK ŻYCIA

• brak płaczu w celu przywołania rodziców, nieszukanie w rodzicach oparcia i pocieszenia,
• niewyciąganie rączek na widok matki,
• brak adekwatnych reakcji społecznych: radości  na widok bliskich, lęku na widok obcych,
• preferowanie samotności (dziecko jest określane mianem dobrego dziecka, ponieważ nie domaga się uwagi),
• brak lęku separacyjnego, brak reakcji na rozdzielenie z matką,
• nadmierna płaczliwość, brak tolerancji na interwencję ze strony osób dorosłych, łącznie z kąpielą, przewijaniem, ubieraniem, karmieniem,
• krótki, płytki sen,
• brak reakcji dopasowywania, przywierania swojego ciała do osoby (wtulania się w tę osobę), która bierze je na ręce i przytula; aktywna obrona przed przytulaniem; usztywnianie ciała (tzw. drewniana lalka) lub wiotczenie ciała (tzw. szmaciana lalka),
• brak nawiązywania kontaktu wzrokowego, unikanie go, odwracanie twarzy, zasłanianie oczu, obserwowanie kątem oka, patrzenie w dal,
• brak więzi emocjonalnej z rodzicami,
• zubożona ekspresja twarzy, twarz obojętna, pozbawiona mimiki, nieruchoma,
• brak zainteresowania prostymi zabawami opartymi na współdziałaniu lub naśladowaniu (np. „a kuku”, „pa, pa”),
• brak rozwoju mowy przy jednoczesnym niewystępowaniu innych form komunikacji niewerbalnej, np. za pomocą gestów, znaków; brak gaworzenia lub gaworzenie monotonne – bez modulacji naśladującej głos opiekuna,
• opóźnienie lub nieharmonijność rozwoju ruchowego, np. wczesne siadanie, ale późne wstawanie czy chodzenie, asymetria ruchów rąk i nóg,

DRUGI ROK ŻYCIA

• brak wypowiadania pierwszych słów znaczących na widok opiekunów, np. „mama”, „tata”,
• brak naśladowania prostych gestów: „pa, pa” – do widzenia; „mniam mniam” – jakie dobre; „nu, nu” – nie wolno,
• brak kiwania głową na „tak” i kiwania głową na „nie”,
• brak odwracania głowy w kierunku osoby lub przedmiotu, o które dziecko pytamy,
• brak reakcji na zakazy i pochwały,
• dziecko nie posiada umiejętności wskazywania elementarnych części własnego ciała: nosek, ucho, brzuszek,
• brak chęci szukania pocieszenia u opiekuna, gdy spotyka je coś przykrego,
• brak reakcji na opuszczenie dziecka przez opiekunów, gdy znajdzie się ono w nieznanym otoczeniu i wśród osób obcych,
• nadmierne koncentrowanie się na elementach przedmiotów lub zabawek (np. okienkach, drzwiczkach, kółkach) bądź na ich mało istotnych cechach (zapachu, szorstkości, smaku),
• nadmierne przywiązanie do wybranych przedmiotów lub zabawek, tzw. twardych, których zagubienie powoduje wybuch gwałtownego płaczu, złości, niepokoju,
• fascynacja błyskiem, światłem lub ruchem wirowym, zmieniającym się obrazem, wielokrotnie powtarzającymi się dźwiękami,
• niewłaściwe wykorzystanie przedmiotów, schematyczne i powtarzające się czynności związane z przedmiotami, np. układanie klocków według kształtów, kolorów, wielkości, burzenie ich i ponowne układanie, wprowadzanie przedmiotów w ruch wirowy,
• częste powtarzanie tych samych stereotypowych czynności: machanie rączkami, zatykanie uszu, trzaskanie drzwiczkami, ruchy skrętne palców w okolicach twarzy, kręcenie się w kółko, chodzenie na palcach, wpatrywanie się we własne paluszki, klaskanie, skakanie chodzenie w kółko, uderzanie otwartą ręką po głowie,
• trzepotanie rękami, czyli specyficzne ruchy rąk i nadgarstków,
• brak reakcji na własne imię, jednocześnie przy prawidłowej reakcji na szelest przewracanej kartki w książce,
• wymaganie niezmienności w otoczeniu, protest przy próbie przestawiania mebli, przesuwania zabawek na półce, domaganie się spacerów zawsze tymi samymi drogami, trasami z oglądaniem tych samych obiektów, siadanie w tym samym miejscu,
• brak dzielenia uwagi rodzica lub opiekuna, niezwracanie uwagi na to, co pokazuje mama albo tata,
• używanie ręki osoby dorosłej do uzyskania jakiegoś przedmiotu,
• brak skupiania uwagi na twarzy osoby, która do niego mówi, oraz prób nawiązania kontaktu wzrokowego,
• osamotnienie, nie występuje zainteresowanie innymi dziećmi ani naśladowanie ich aktywności.

TRZECI ROK ŻYCIA (objawy, które wystąpiły we wcześniejszych latach życia)

• brak pojawiania się kolejnych słów,
• brak zadawania prostych pytań: co to?, po co?, dokąd?, dlaczego?, które świadczą o rozwoju motywacji poznawczej,
• brak umiejętności wskazywania i przynoszenia rodzicom żądanego przedmiotu,
• brak umiejętności uczestnictwa w prostych zabawach: „idzie rak nieborak”, „kółko graniaste”,
• brak podejmowania prób włączenia się w zabawę z innymi dziećmi albo nawet podejmowania prób przeszkadzania innym dzieciom w zajęciach, nieuwzględnianie norm i zasad współżycia,
• brak umiejętności prowadzenia rozmowy, dziecko nie daje możliwości wypowiedzenia się – mówi do kogoś, ale nie rozmawia z kimś,
• nie wskazuje znanych przedmiotów na obrazkach,
• brak zabaw funkcjonalnych oraz naśladowczych opartych na wyobraźni (tulenie lali, karmienie lali, gotowanie, odkurzanie, tankowanie autka, kładzenie misia spać itp.).

POWYŻEJ TRZECIEGO ROKU ŻYCIA

• brak budowania prostych zdań,
• brak opanowania treningu czystości (korzystanie z nocniczka lub toalety, sygnalizowanie o potrzebach),
• niechęć do słuchania bajek lub oglądania książeczek, brak umiejętności bawienia się zabawkami zgodnie z ich przeznaczeniem,
• niepodejmowanie zabaw tematycznych (np. w pocztę, w dom, w sklep itp.),
• brak zapraszania do zabawy osób dorosłych,
• brak przestrzegania reguł w zabawie (czekanie na swoją kolej, wymiana zabawek, pokazywanie swojej zabawki),
• występowanie echolalii,
• używanie mowy niezrozumiałej dla innych,
• odwracanie zaimków, tzn. mówienie o sobie w drugiej osobie liczby pojedynczej („zjedź śniadanko”, „ubrałeś się”), powyżej 6. roku życia zaczynają mówić o sobie „ja”,
• mowa monotonna, bez modulacji i rytmu,
• brak rozumienia prostych dowcipów słownych lub sytuacyjnych,
• słaba mimika twarzy,
• nadmierne zainteresowanie wybiórczą aktywnością,
• chęć podejmowania rozmowy wyłącznie na tematy związane z zainteresowaniami dziecka,
• brak umiejętności współodczuwania emocji osób bliskich (empatii), radości, smutku, gniewu, bólu,
• brak dostrzegania specyficznych reakcji otoczenia w relacjach społecznych (zniecierpliwienie, podśmiewanie się),
• prezentowanie zachowań natrętnych lub naruszających cielesność, irytujących innych, np. ocieranie, obwąchiwanie, dmuchanie w twarz, dotykanie, poszturchiwanie, pociąganie za ubranie, zadawanie wciąż tych samych pytań, bardzo często niedyskretnych.

M. Mikołajczak, Wspomaganie rozwoju dziecka z autyzmem i zespołem Aspergera. Poradnik dla rodziców i terapeutów, Warszaw 2017, Difin.